«زمستان» عنوان مشهورترین شعر مهدی اخوان ثالث (م. امید) است. این شعر که در دی‌ماه ۱۳۳۴ سروده شده، همواره مورد توجه اهالی موسیقی نیز بوده و منجر به خلق آثاری بدیع در حوزه موسیقی ایرانی شده است.
امروز ۴ شهریورماه سالروز درگذشت زنده‌یاد مهدی اخوان ثالث است؛ یک شاعر، ادیب و موسیقی‌پژوه ایرانی که آثارش معمولا درون‌مایه‌ای حماسی دارند.
«زمستان» یکی از آثار بسیار مشهور اخوان ثالث محسوب می‌شود که دارای دو لایه معنایی است؛ لایه ظاهری که زمستانی سرد، سیاه و طولانی را نشان می‌دهد و از تنهایی و ناامیدی عمیق در چنین زمستانی سخن می‌گوید و دیگری لایه زیرین یا تاریخی شعر که فضای سیاسی و فرهنگی ایران را پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به تصویر می‌کشد.
«زمستان» و استقبال گرم اهالی موسیقی
«زمستان» علاوه بر استقبال اهالی ادبیات مورد توجه اهالی موسیقی نیز بوده است؛ در سال ۱۳۶۹ این شعر در قالب آلبومی تحت عنوان «زمستان» با آواز شهرام ناظری و موسیقی محمدرضا درویشی اجرا شد. اجرای دیگر این شعر نیز مربوط به آلبومی است با عنوان «زمستان است» با آواز محمدرضا شجریان و موسیقی حسین علیزاده که در سال ۱۳۸۰ منتشر شد. این اثر ضبط زنده کنسرت ۱۳۷۹ در کالیفرنیا است و در آواز داد و بیداد اجرا شده که از طرح‌ها و ابداعات حسین علیزاده است.
در ابتدای آلبوم، رنگ اصول در داد و بیداد نواخته می‌شود و سپس آواز بر شعر زمستان مهدی اخوان ثالث آغاز می‌شود که تا پایان برنامه ادامه می‌یابد و ضربی‌هایی در لابلای آواز به صورت بداهه نواخته می‌شود.
گروه کامکارها نیز این شعر را به همراه موسیقی اجرا کرده است و از طرفی علیرضا اشرف‌پور آلبومی با نام «گلکو» را که در سال ۱۳۹۴ توسط نشر باربد منتشر شد را با این قطعه شعر آغاز کرده است که فضایی تلفیقی، متشکل از موسیقی ایرانی و موسیقی‌های راک و جَز دارد.
«زمستان» به روایت محمدرضا درویشی و شهرام ناظری
«زمستان» نام آلبومی با صدای شهرام ناظری و آهنگسازی محمدرضا درویشی است و کلام آن از همان شعر معروف «زمستان» اثر مهدی اخوان ثالث در سال ۱۳۶۹ اجرا شده است. این آلبوم یکی از مهم‌ترین اجراهای این شعر است و محمدرضا درویشی آن را در سال ۱۳۶۹ به شکل ارکسترال آهنگسازی کرده است.
این آلبوم مشتمل بر ۶ قطعه و ملودی قسمت‌های آوازی این اثر هم ساخته خود شهرام ناظری است.
موسیقی «زمستان» توصیفی است. این توصیف از دو زاویه انجام شده یکی بازسازی تصویرهای شعر که عمدتاً به وسیله خط آواز و بخشی از مطالب که این خط را در بر می‌گیرد، انجام شده و دیگری بازسازی مفهوم «زمستان» که کلی‌تر و در برگیرنده ابعادی به مراتب وسیع تر از ابعاد شعر است.
این دو شکل توصیفی در طول قطعه در یک جنگ و گریز دائمی بوده و برخی لحظه‌ها در تقابل یکدیگر قرار می‌گیرند. از این رو محتوای «زمستان» روندی پر تضاد را با توجه به دو شکل توصیفی فوق در بر می‌گیرد.
این اثر پس از انتشار با انتقادهای متعددی از جمله در رابطه با تلفیق شعر و موسیقی‌اش رو به رو شد. موسیقی کلاسیک ایران، تجربه چندانی را در همراهی با شعر نیمایی از سر نگذرانده بود و از همین رو ناظری نیز با اشاره به همین تازگی، متواضعانه، موسیقی «زمستان» را با ارزش اما تلفیق آن را با شعر دچار مشکل می‌داند و می‌گوید: «پیش از همه، ما متوجه این مشکلات شدیم و به همین دلیل من رغبت چندانی به انتشار این نوار نداشتم». / ایسنا
