با منتشر شدن خبر به سرقت رفتن برخی آثار «موزه بریتانیا» و استعفای مدیر این موزه، گروهی از کارشناسان به این رویداد و عواقب آن واکنش نشان داده‌اند.
به گزارش ایسنا به نقل از گاردین، کسانی که از نزدیک بازار آثار باستانی را بررسی می‌کنند، معمولاً شاهد هر گونه کلاهبرداری، اقدامات مشکوک و تجارت غیرقانونی هستند. با این حال، هفته گذشته هنگامی که اخباری مبنی بر ناپدیدشدن غیرقابل توضیح حدود ۲۰۰۰ اثر از مجموعه ارزشمند آثار باستانی و تاریخی موزه بریتانیا منتشر شد، برخی از این افراد را نیز شوکه کرد. «هارتویگ فیشر»، مدیر «موزه بریتانیا» نیز به دنبال این اتفاق از سمت خود کناره‌گیری کرد.
«کریستوس تیروگیانیس» (Christos Tsirogiannis)، باستان‌شناسی است که با «فرهنگ قاچاق»، ائتلافی که درباره قاچاق جهانی اشیاء فرهنگی غارت‌شده تحقیق می‌کند، همکاری دارد. این باستان‌شناس بیان کرد: «تعداد اشیاء ناپدیدشده زیاد است. هیچ متخصصی انتظار نداشت که چنین اتفاقی در یکی از بزرگترین موزه‌های جهان رخ دهد.»
«کریستوفر مارینلو» نیز با این نظر موافق است. او که مدیرعامل «بازیابی هنر» سازمان بین‌الملل متخصص در بازیابی آثار هنری مسروقه است، در این زمینه بیان کرد: «سازمان ما هرروزه گزارش‌هایی را از موزه‌ها، موسسات فرهنگی مختلف و کلیساهای سراسر جهان دریافت می‌کند. چیزی که ما را غافلگیر کرده، این نکته است که این اتفاق در «موزه بریتانیا»، یکی از مهم‌ترین موزه‌های جهان و معیار امنیت رخ داده است.»
این معیار پس از گزارش‌هایی مبنی بر فروش اشیاء ارزشمند در وب‌سایت «eBay»، که گفته می‌شود در آن یک شیء رومی به ارزش ۵۰ هزار پوند تنها با قیمت ۴۰ پوند عرضه شد، چندین پله سقوط کرده است. هفته گذشته موزه بریتانیا اعلام کرد که «پیتر هیگز»، متصدی ارشد این موزه که به مدت ۳۰ سال در این موسسه کار می‌کرد، اوایل سال جاری پس از مفقود شدن این اشیاء از کار برکنار شد.
«موزه بریتانیا» بعد از گذشت دو سال از این‌که مسئولان موزه برای نخستین‌بار از فروش غیرقانونی برخی از آثار موزه مطلع شدند، بازرسی‌ها را شروع کردند، پلیس نیز تحقیقاتی را آغاز کرده است. به دنبال آن در روز جمعه «هارتویگ فیشر»، مدیر این موزه خبر استعفای خود را اعلام کرد.
تا این لحظه صدمه جدی به اعتبار «موزه بریتانیا» وارد شده است و به کشمکش‌ها درباره بازگرداندن اشیایی مانند مرمرهای پارتنون، برنزهای بنین و لوح‌های اتیوپیایی به خانه‌های اصلی‌شان، جان تازه‌ای داده است.
ارتباط بین مسائل امنیتی و مالکیت فرهنگی، با افشای این حقیقت که «هیگز» در سمت سابق خود به عنوان نگهبان مجموعه‌های یونانی، مسئولیت مرمرهای پارتنون را برعهده داشته، حساسیت بیشتری پیدا کرده است. البته «هیگز» هرگونه تخلفی را رد می‌کند.
بر این اساس، مدیر «انجمن باستان‌شناسان یونان» نیز بیان کرد: «می‌خواهیم به موزه بریتانیا اعلام کنیم که دیگر نمی‌تواند بگوید میراث فرهنگی یونان در موزه بریتانیا امنیت بیشتری دارد.»
به نظر می‌رسد که این بحث با عمومی‌شدن جزئیات بیشتر، شدت بیشتری پیدا کند، اما در این بین باید به این نکته توجه کرد که سرنوشت اشیاء ناپدیدشده چه می‌شود و آیا امکان بازیابی آن‌ها وجود دارد؟
«مارینلو»، مدیرعامل «بازیابی هنر» سازمان بین‌الملل متخصص در بازیابی آثار هنری مسروقه با اشاره به پیچیدگی‌های قانونی ردیابی این اشیاء که به نظر می‌رسد بسیاری از آن‌ها به درستی فهرست‌بندی نشده‌اند، بیان کرد که بازیابی آن‌ها چندین دهه طول می‌کشد.
«مارینلو»، که یک وکیل آمریکایی است، در طول این سال‌ها به نمایندگی از موزه‌ها، مجموعه‌داران، دلالان، هنرمندان، دولت‌ها، موسسات فرهنگی و مذهبی و شرکت‌های بیمه سراسر جهان، مسئولیت بازیابی آثار هنری به ارزش کلی ۴۷۵ میلیون پوند را بر عهده داشته است.
بازیابی اشیاء مسروقه متکی به شواهد دقیق درباره محل نگهداری آن‌ها و سرعت عمل است، که به نظر می‌رسد هر دو گزینه در پرونده آثار مسروقه «موزه بریتانیا» وجود نداشته باشد.
هر موردی که جست‌وجو می‌شود باید به‌طور دقیق قابل شناسایی باشد تا ثابت شود که همان شیء مورد نظر است. اگر در جست‌وجوی اقلام مسروقه تاخیر ایجاد شود، این امکان وجود دارد که آن‌ها چندین‌بار در کشورها و ایالات مختلف دست به دست شوند.
به هر حال، تنها دلیلی که داستان سرقت‌های «موزه بریتانیا» آشکار شده این است که یک فروشنده دانمارکی آثار تاریخی به نام «ایتای گرادل» (Ittai Gradel)، می‌گوید که به فروشنده‌ای مشکوک شده که چندین سال با او تجارت می‌کرد.
با این حال، «مارینلو» گفت که خوشحال می‌شود به موزه بریتانیا کمک کند تا اشیاء گمشده را ردیابی و بازیابی کند. علاوه بر این، او برای کارش هزینه‌ای دریافت نخواهد کرد. «تیروگیانیس»، باستان‌شناس نیز داوطلبانه در این امر کمک خواهد کرد.
«تیروگیانیس» نسبت به سیستم سست فهرست‌بندی «موزه بریتانیا» به شدت انتقاد کرد. گفته می‌شود این موزه حدود هشت میلیون شیء دارد که اکثر آن‌ها در انبار هستند. با وجود این تعداد بسیار زیاد، «تیروگیانیس» می‌گوید هیچ بهانه‌ای در عصر دیجیتال وجود ندارد.
به گفته این کارشناس، هدف اولیه هر موزه‌ای باید ثبت اطلاعات اشیاء بلافاصله پس از در اختیار گرفتن آن‌ها باشد. او همچنین معتقد است که بحران کنونی فرصتی را برای موزه فراهم می‌کند تا وجهه بین‌المللی خود را از نظر دیگری بهبود بخشد.
این کارشناس توضیح داد: «لازم نیست که حتما یک کارشناس باشید تا به این نتیجه برسید که اشیائی همچون مرمرهای پارتنون به کشور اصلی تعلق دارند. این اشیاء بدون اجازه کشورهای مبدا از آن‌ها خارج شده‌اند.»
این باستان‌شناس می‌گوید که از نظر تاریخی، استدلال‌های موزه بریتانیا در مورد حق مالکیت آن بر اشیاء تاریخی بر این اساس بوده که این باور وجود دارد که قیمومیت آن نسبت به کشورهای مبدأ برتر است. اگر بسیاری از آثار باستانی واقعاً ناپدید شده باشند، این استدلال چندان قابل استناد نیست.
